Ιστορία
1960 -1980
Απαρχές του Φοιτητικού Κινήματος
Μέχρι το 1960 μόνο νέοι οι οποίοι προέρχονταν από τα ανώτερα οικονομικά στρώματα μπορούσαν να σπουδάσουν. Μέχρι τότε υπήρχαν μόνο τρεις φοιτητικές ενώσεις: η ΔΕΚΦ Λονδίνου, η ΕΦΕΚ Θεσσαλονίκης και η ΕΦΕΚ Αθήνας. Μετά το 1960 και την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Κυπριακής Δημοκρατίας εμφανίστηκε η ανάγκη για επιστημονικό δυναμικό. Συγχρόνως, εμφανίστηκε η δυνατότητα για φοίτηση στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, Ως αποτέλεσμα, η φοίτηση σε πανεπιστήμια ξεκίνησε πλέον, σε περιορισμένο βέβαια βαθμό, να είναι προσβάσιμη στην εργατική τάξη και στην αγροτιά. Συνεπώς, αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός Κύπριων φοιτητών και φοιτητριών και κατ’ αυτό τον τρόπο προέκυψαν οι προϋποθέσεις για την οργάνωση του κυπριακού φοιτητικού κινήματος και τη δημιουργία ενός δευτεροβάθμιου οργάνου εκπροσώπησης των φοιτητών.
Έτσι, το 1962 ιδρύεται από τις ΕΦΕΚ Αθήνας και Θεσσαλονίκης η ΟΕΦΕΚ (Ομοσπονδία Εθνικών Φοιτητικών Ενώσεων Κύπρου), στην οποία εντάσσεται το 1965 η Ένωση Κυπρίων Φοιτητών Σοβιετικής Ένωσης (ΕΚΦΣΕ), καθώς και οι φοιτητικές ενώσεις της Βουλγαρίας, της ΛΔ Γερμανίας και της Τσεχοσλοβακίας. Φυσιολογικά όμως, το επίκεντρο των εξελίξεων στο πεδίο του φοιτητικού συνδικαλισμού, ήταν η Αθήνα εφόσον επρόκειτο για χώρο όπου οι Κύπριοι φοιτούσαν μαζικά, την ίδια ώρα που οι ιδεολογικές αντιθέσεις ήταν πιο έντονες από κάθε άλλο χώρο σπουδών.
Δικτατορία - ΕΦΕΚ - ΟΕΦΕΚ
Το 1967 με την άνοδο της δικτατορίας της Χούντας των Αθηνών στην εξουσία της Ελλάδας, ξεκινά μια μαύρη περίοδος για το κυπριακό φοιτητικό κίνημα. Συγκεκριμένα, τον Ιούνη του 1967 ο στρατιωτικός διοικητής της Αθήνας καθαίρεσε το Διοικητικό συμβούλιο της ΕΦΕΚ Αθήνας, κατηγορώντας το για συνεννόηση με την Νεολαία Λαμπράκη, την ΕΔΟΝ και κομμουνιστικές οργανώσεις του Εξωτερικού και διόρισε νέο Διοικητικό συμβούλιο το οποίο αποτελείτο από φιλοχουντικά στοιχεία, τα οποία αργότερα στελέχωσαν την ΕΟΚΑ Β΄ και χαρακτηρίζονταν από έντονη αντικομουνιστική δράση.
Σε αυτή τη φίμωση και ποδηγέτηση του φοιτητικού κινήματος από τη Χούντα αντέδρασαν οι δημοκρατικοί φοιτητές και έτσι τον Αύγουστο του 1967 οι οκτώ από τις έντεκα φοιτητικές ενώσεις – μέλη της ΟΕΦΕΚ καταγγέλλουν την ανάμειξη της Χούντας και δηλώνουν ότι δεν αναγνωρίζουν τα διορισμένα από αυτή Διοικητικά Συμβούλια, αναβάλλοντας παράλληλα το 7ο Πανσπουδαστικό συνέδριο.
Το Πανσπουδαστικό συνέδριο τελικά πραγματοποιείται στις 08.08.1967, στο οίκημα της ΣΕΚ Αμμοχώστου. από τους «διορισμένους» από τη Χούντα και κατά τη διάρκεια αυτού δηλώνεται η στήριξη στην «Εθνική Κυβέρνηση» (Χούντα) και εξαπολύονται αντικομουνιστικοί και αντιμακαριακοί μύδροι. Παράλληλα, ωστόσο, έγιναν αναφορές για την ανάγκη περισσότερης δημοκρατικοφάνειας, πράγμα το οποίο θεωρήθηκε ότι μπορεί να επιτευχθεί με την ίδρυση μιας φοιτητικής παράταξης που θα συμμετείχε σε φοιτητικές εκλογές για την ανάδειξη των ΔΣ. Προς αυτή την κατεύθυνση ιδρύεται το «Δράσις», το οποίο αποτελείτο από μια ομάδα δηλωμένων αντιμακαριακών και φιλοχουντικών ατόμων, πίσω από τους οποίους σήμερα αναγνωρίζεται ως ιδρυτής ο ολετήρας της Κύπρου Γρίβας.
Ενδεικτικό της όλης κατάστασης είναι πως ενώ η Χούντα είχε αναστείλει τη λειτουργία όλων των Φοιτητικών Ενώσεων, εκτός της ΕΦΕΚ, η οποία βρισκόταν υπό την ομηρία του Δράσις.
Ίδρυση της ΠΟΦΝΕ
Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ‘70, τέθηκε πιο επιτακτικά η ανάγκη δημιουργίας ενός δευτεροβάθμιου οργάνου εκπροσώπησης των Κύπριων φοιτητών, το οποίο θα αγωνιζόταν για εκδημοκρατικοποίηση του κυπριακού φοιτητικού κινήματος – μέσα από τη διεξαγωγή εκλογών – και ταυτόχρονα θα υπερασπιζόταν την πολιτική της ανεξαρτησίας ενάντια στα σχέδια του αμερικο-νατοϊκού ιμπεριαλισμού και του εοκαβήτικου φασισμού. Το ρόλο αυτό αναλαμβάνει η Παγκύπρια Ομοσπονδία Φοιτητών και Νέων Επιστημών (ΠΟΦΝΕ). Συγκεκριμένα, το καλοκαίρι του 73’ οι δυνατές πλέον φοιτητικές κινήσεις Παλμός Αθήνας, Αναγέννηση Θεσσαλονίκης και οι φοιτητικές Ενώσεις των Σοσιαλιστικών χωρών αποχωρούν από τον ΟΕΦΕΚ και πραγματοποιούν στις 25/07/1973 το ιδρυτικό συνέδριο της ΠΟΦΝΕ. Η ίδρυση της ΠΟΦΝΕ θέτει τις βάσεις για περεταίρω οργάνωση και μαζικοποίηση των Κυπρίων φοιτητών και φοιτητριών.
ηρωική Εξέγερση Πολυτεχνείου
Στο ενδιάμεσο των διεργασιών αυτών στο εσωτερικό του κυπριακού φοιτητικού κινήματος, έλαβε χώρο μια άλλη Ιστορική Εξέλιξη. Συγκεκριμένα στις 17 Νοεμβρίου του 1973, έμελλε να κορυφωθεί η αντι-δικτατορική πάλη με την εμβληματική εξέγερση του Πολυτεχνείου. Αρκετοί Κύπριοι σπουδαστές, έλαβαν μέρος στα Ιστορικά αυτά γεγονότα, εκπροσωπώντας περήφανα στις επάλξεις το πιο προοδευτικό κομμάτι του Κυπριακού φοιτητικού Κινήματος. Μερικοί εξ’ αυτών υπήρξαν η Ελένη Αντωνίου, η Χριστίνα Βαλανίδου και ο Πασχάλης Πάσιουρος που στην συνέχεια αποτέλεσαν και ιδρυτικά στελέχη της Παράταξης μας.
Πραξικόπημα - Εισβολή και επιπτώσεις στο Φοιτητικό Κίνημα
Με τον θάνατο του αρχιπροδότη Γρίβα, τα πολιτικά ορφανά του στην ηγεσία της ΕΦΕΚ Αθήνας και τον ΟΕΦΕΚ, διακηρύττουν τη συνέχιση του αγώνα του και επιστρατεύουν σε αυτή τους μηχανισμούς των Φοιτητικών Ενώσεων. Τον Ιούλη του 1974 πραγματώνεται το σχέδιο διαμελισμού της Κύπρου, όπως αυτό εκπονήθηκε στα στρατηγεία του ΝΑΤΟ. Το Δράσις σπεύδει να χαιρετίσει την «επελθούσα επαναστατική αλλαγή» και να συγχαρεί την «κυβέρνηση Σαμψών». Συγχαρητήριες επιστολές, στάλθηκαν και από την ΕΦΕΚ και ΟΕΦΕΚ, οι οποίες γράφτηκαν με τα πιο μελανά χρώματα στην Ιστορία του Κυπριακού Φοιτητικού Κινήματος.
Οι δημοκράτες φοιτητές που είχαν αποκλειστεί στην Αθήνα, με την εκδήλωση της εισβολής και την κατάρρευση της χούντας, εφορμούν αγανακτισμένοι και καταλαμβάνουν αυθόρμητα τα γραφεία της ΕΦΕΚ, όπου ανακαλύπτουν αρκετά στοιχεία που έδειχναν τις σχέσεις ΕΦΕΚ – Χούντας – ΕΟΚΑ Β΄. Σε λίγο συγκροτείται η Συντονιστική Επιτροπή Κυπρίων Φοιτητών που αναλαμβάνει τον αγώνα της ηθικής και υλικής ενίσχυσης του λαού μας. Οργανώνει μεγάλες συναυλίες για την Κύπρο με το Μίκη Θεοδωράκη, εξασφαλίζει επιδόματα και δωρεάν φοιτητικά εισιτήρια για του Κύπριους φοιτητές και αποστέλλει τρόφιμα και ρουχισμό στην Κύπρο. Αναλαμβάνει επίσης την ευθύνη για τη διενέργεια των πρώτων δημοκρατικών εκλογών.
Ίδρυση ΔΕΚΦΑ και ιστορική Γενική Συνέλευση Αθήνας
Μετά την σύσταση της ΣΕΚΦ υπό την οποία επρόκειτο να λάβει χώρο η προσπάθεια για διενέργεια δημοκρατικών φοιτητικών εκλογών, οι Δημοκρατικές δυνάμεις συνασπίζονται στο νέο πλατύ συνασπισμό, της Δημοκρατικής Ένωσης Κυπρίων Φοιτητών Αθήνας, ΔΕΚΦΑ. Στην επερχόμενη Ιστορική Γενική Συνέλευση της ΕΦΕΚ Αθήνας, η οποία έλαβε χώρο στο “Ακροπόλ” στις 20 και 23/10/1974, εκλέγεται Δημοκρατικό Προεδρείο. Ο πάγος είχε σπάσει και τα ονόματα των Νεάρχου, Θεοδοσίου και Γιωργή έμελλε να μείνουν για πάντα στην Ιστορία.
Φυσικά, οι φασιστικές δυνάμεις, δεν έμειναν με σταυρωμένα τα χέρια μπροστά στην ήττα τους. Έτσι λοιπόν τα κατάλοιπα των προδοτικών δυνάμεων, υπό την κάλυψη της αστυνομίας της Δεξιάς, προχωρούν με βία ενάντια σε φοιτητές και επιτίθονται στα γραφεία της ΕΦΕΚ. Εκεί κλέβουν 30.000 δραχμές, σπάζουν φωτογραφίες του Μακαρίου, ξεσχίζουν βιβλία και ανακοινώσεις. Εν τέλει η παρέμβαση δημοκρατικών πολιτών αλλά και διερχομένων οδηγεί στην απομάκρυνση τους.
Ίδρυση προοδευτικής Κίνησης Κυπρίων Φοιτητών Αθήνας
Μέσα σε αυτές τις νέες ταραχώδεις εξελίξεις, η ανάγκη για διαμόρφωση ενός προοδευτικού πόλου, με συνεκτικά χαρακτηριστικά και ξεκάθαρο προσανατολισμό, γίνεται ακόμα πιο επιτακτική. ‘Ετσι τον Οκτώβρη του 1974 ιδρύεται η Προοδευτική Κίνηση Κυπρίων φοιτητών, ο εκφραστής των πιο προοδευτικών ιδανικών του ανθρώπου και ο συνεχιστής των πολύχρονων και ακούραστων αγώνων του Λαϊκού Κινήματος της Κύπρου. Ιδρύεται η δύναμη που επρόκειτο αργότερα, να οδηγήσει το δημοκρατικό φοιτητικό κίνημα της Αθήνας σε λαμπρές νίκες ενάντια στην Αντίδραση, για μια συνεπή αντιιμπεριαλιστική ΕΦΕΚ στο πλευρό του Λαού μας. Ιδρυτικά μέλη οι λιγοστοί προοδευτικοί φοιτητές που προτίμησαν να σπουδάσουν στην Αθήνα στην μαύρη περίοδο της επταετίας, περνώντας από διώξεις και απελάσεις.
Τα ονόματα των Ελίζα Σαββίδου, Λ. Ηγουμενίδης, Πασχάλης Πάσιουρος, Χ’ Ζήνωνος, Ελένη Αντωνίου, Χριστίνα Βαλανίδου, Α. Παπαδόπουλος, έμελλε να μείνουν μια για πάντα καταγεγραμμένα στην Ιστορία του Κινήματος.
Από το ταπεινό ημιυπόγειο στην οδό Μεδώνης στα Εξάρχεια, έμελλε να ανάψει η άσβεστη φλόγα της υπόθεσης του Ανθρώπου, η οποία φωτίζει μέχρι και σήμερα.
Ίδρυση Δημοκρατικών Κινήσεων
Η ριζοσπαστική τομή που επιτελέστηκε με την ίδρυση της Προοδευτικής Κίνησης Φοιτητών στην Αθήνα έμελλε να ακτινοβολήσει πολύ σύντομα και σε άλλους χώρους σπουδών, τηρουμένων των αναλογιών που επέβαλλαν οι εκάστοτε συνθήκες. Έτσι λοιπόν το 1975, στην μακρινή Αγγλία ιδρύεται η Δημοκρατική Κίνηση Φοιτητών Αγγλίας (ΔΗΚΦΑ), με καταστατικό εναρμονισμένο με τις αρχές του Δημοκρατικού Συγκεντρωτισμού. 2 χρόνια αργότερα, σε επίσης ένα μικρό ημιυπόγειο, στην οδό Γκαιτέ Τζοβαρόπουλου, ιδρύεται η Δημοκρατική Κίνηση Κυπρίων Φοιτητών Θεσσαλονίκης, μέσα σε ένα κλίμα αυταρχισμού. Οι ‘Δημοκρατικές’ δεν δίστασαν να δηλώσουν άμεσα τη στήριξη τους στον πρόεδρο Μακάριο αλλά και στις ευρύτερες προοδευτικές δυνάμεις του τόπου. Φυσιολογικά, σε λίγα χρόνια θα μετεξελίσσονταν σε τοπικές οργανώσεις της Προοδευτικής.
1980 -2003
Εκδημοκρατικοποίηση του φοιτητικού κινήματος
Η περίοδος του 80-81 υπήρξε περίοδος σπουδαίων πολιτικών γεγονότων, από τα οποία μπορούμε να αντλούμε διδάγματα μέχρι και σήμερα, τόσο για τη φύση των διαφόρων παρατάξεων όσο και για τις τακτικές που μπορούν όντως να τραβήξουν το κίνημα προς τα μπρος.
Περί τα τέλη Ιανουαρίου του 1980, με στόχο την τελική νίκη της Δημοκρατίας και το γκρέμισμα του δρασιτικού φασισμού στις εκλογές της ΕΦΕΚ, με πρωτοβουλία της Παράταξης μας ιδρύεται η πλατφόρμα συνεργασία της ‘‘Δημοκρατικής Ενότητας’’. Στα πλαίσια αυτά η Προοδευτική απευθύνει μαζικό κάλεσμα σε όλους τους φοιτητές της Αθήνας, για ισχυροποίηση της πλατφόρμας αυτής, ούτως ώστε να επικρατήσει στην επόμενη Γενική Συνέλευση
H Δ.Ε. τις πρώτες δύο μέρες εγγραφών, εγγράφει ως Αντιπροσώπους στη Γενική Συνέλευση της ΕΦΕΚ, 260 φοιτητές, μπροστά στα εμβρόντητα μάτια των αντιπροσώπων των άλλων παρατάξεων. Το μαζικό αυτό ρεύμα αναγκάζει την Αναγέννηση να αναθεωρήσει την αρχική της στάση και να συμμετάσχει στη μάχη για εκδημοκρατικοποίηση της ΕΦΕΚ.
Με την έναρξη της Γενικής Συνέλευσης, στις 23.2.1980, είναι πασιφανές πως οι φοιτητές που συστρατεύονται με τη Δημοκρατική Ενότητα είναι πλειοψηφία. Οι Δρασίτες κατατρομαγμένοι δεν αφήνουν τη Γενική Συνέλευση να εξελιχθεί και έτσι επρόκειτο να συνεχιστεί στις 1.3.1980. Εκείνη την ημέρα, απέναντι στα εμετικά αντι-κομμουνιστικά συνθήματα της ακροδεξιάς, οι φοιτητές προβάλλουν το σύνθημα ‘‘Απλή Αναλογική-ΕΦΕΚ Δημοκρατική’’. Στις εκλογές ανάδειξης του Προεδρείου, η Δ.Ε υπερτερεί για 40 ψήφους και εκλέγεται Δημοκρατικό Προεδρείο. Οι Δρασίτες αντιλαμβανόμενοι ότι έχουν χάσει τον έλεγχο, επιτίθονται στο προεδρείο και αρχίζουν να κτυπούν λυσσασμένα τους αντιπρόσωπους φοιτητές υπό τις οδηγίες Εοκαβιτατζίδων. Μάλιστα, ένα από τα ξυλοκοπημένα στελέχη της Προοδευτικής, ρίχνεται λιπόθυμο από τους Δρασίτες στη μέση της Λεωφόρου Κηφισίας και γλιτώνει τον θάνατο εκ θαύματος. Εν τέλει, η ακροδεξιά προχωρεί σε ανοικτό πραξικόπημα και διενεργεί μόνη της εκλογές. Η Προοδευτική προχωρεί σε νομικές καταγγελίες.
Τον επόμενο χρόνο, στη Γενική Συνέλευση της ΕΦΕΚ τον Φεβρουάριο του 1981, και παρά τις ακροδεξιές μεθοδεύσεις κατά τη διάρκεια των Εγγραφών, τα αποτελέσματα της Γενικής Συνέλευσης έχουν ως εξής: Δημοκρατική Ενότητα: 326, ΠΕΟΦ + Δράσις-ΚΕΣ: 302 και 5 αποχές. Η νίκη είχε φτάσει, αλλά οι φασίστες είχαν άλλη άποψη. Έτσι δεν αναγνωρίζουν τα αποτελέσματα και πανηγυρίζουν για δήθεν πρωτιά. Η Προοδευτική προχωρεί εκ νέου σε νομικές καταγγελίες.
Τελικά, το Ειρηνοδικείο Αθηνών τον Μάιο του 81, με απόφαση του κηρύσσει παράνομες τις διαδικασίες εντός ΕΦΕΚ το 1980, ενώ με απανωτές αποφάσεις κηρύσσει παράνομες και τις μετέπειτα αποφάσεις και πραξικοπήματα. Κορύφωση της δικαστικής διαδικασίας η απόφαση του Πρωτοδικείου να διορίσει δημοκρατικό προσωρινό Δ.Σ [Προοδευτική 5, Δράσις2] για να αναλάβει τη διεξαγωγή αδιάβλητων εκλογών. Ο δημοκρατικός φοιτητόκοσμος της Αθήνας, πανηγυρίζει, ο φασισμός ηττήθηκε, η στρατηγική της δημοκρατικής ενότητας θριάμβευσε!
Έτσι λοιπόν η Προοδευτική βάζει πλώρη για μια συντριπτική νίκη στις πρώτες αδιάβλητες εκλογές. Την ίδια ώρα επιδεικνύοντας πολιτικό θάρρος, καλεί τις άλλες δύο παρατάξεις σε σύμπραξη ‘μίνιμουμ προγράμματος’ ούτως ώστε να προκύψει ψηφοδέλτιο δημοκρατικής συνεργασίας, και η νίκη της Δημοκρατίας να πάρει πραγματικά μεγάλες διαστάσεις.
Στις 29.11.1981, εν τη απουσία της ακροδεξιάς και με την πρώτη εμφάνιση της Πρωτοπορίας να λαμβάνει χώρο η Ιστορία γράφει: Εκλέγονται και οι 7 υποψήφιοι του Δημοκρατικού Ψηφοδελτίου με μέσο όρο 912 ψήφους. Η Αντίδραση, η διχόνοια και ο οπορτουνισμός είχαν συνθλιβεί! Η νίκη αυτή στην ΕΦΕΚ Αθήνας, ήταν το ρήγμα εκείνο που χρειαζόταν συνολικά το φοιτητικό Κίνημα για να τεθεί σε μια διαδικασία ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού.
1985-1992 και Πτώση της ΕΣΣΔ
Τα επόμενα χρόνια, προφανώς και δεν ήταν εύκολα. Η Προοδευτική καλείτο να διατηρηθεί αλλά και να δυναμώσει μέσα στο ήδη επιθετικό πλαίσιο που δραστηριοποιούταν. Την ίδια περίοδο επρόκειτο να επέλθει η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Στις 26 Δεκεμβρίου του 1990, ολόκληρος ο πλανήτης παρακολουθούσε εμβρόντητος την υποστολή της Κόκκινης Σημαίας από το Κρεμλίνο. Οι εχθροί των Λαών πανηγύριζαν για “τη πτώση του σιδηρούν παραπετάσματος” και το “τέλος της Ιστορίας”.
Ταυτόχρονα, η πτώση της ΕΣΣΔ σήμανε για τα αριστερά-εργατικά κινήματα μια νέα περίοδο υποχώρησης. Σε ολόκληρο τον κόσμο, κομμουνιστικά κόμματα διασπώνται, διαλύονταν ή πρόβαιναν σε σοσιαλδημοκρατικές στροφές. Και όμως μέσα σε αυτό το αρνητικό πλαίσιο, η Κυπριακή Αριστερά όχι μόνο δεν υποχώρησε, αλλά αντίθετα άνθισε ακόμα περισσότερο. Έτσι, λοιπόν, και η Προοδευτική όχι μόνο δεν λύγισε, αλλά συνέχισε αλύγιστα τον αγώνα.
Συναγωνιστές μας στο πλέον “Πρώην Ανατολικό Μπλόκ” κλήθηκαν να δράσουν υπό τον καθεστωτισμό των πρώτων αντιδραστικών κυβερνήσεων, εκ των οποίων πολλές επιχειρούσαν να δαιμονοποιήσουν την Αριστερά, ενώ τα στελέχη μας στην Ελλάδα έφτασαν να στελεχώνουν σε πολύ μεγάλο ποσοστό τα ψηφοδέλτια των συντρόφων της ΚΝΕ και της Πανσπουδαστικής, έως ότου εκείνοι να καταφέρουν να εξέλθουν της διαδικασίας ιδεολογικού ξεκαθαρίσματος στο οποίο είχε εισέλθει το ΚΚΕ, κατά το 13ο συνέδριο του.
Ίδρυση του Πανεπιστημίου κύπρου
Η ίδρυση του Πανεπιστημίου Κύπρου το 1989 και η μετέπειτα λειτουργία του το 1992 αποτελεί σταθμό για την μετέπειτα πορεία του Κυπριακού Φοιτητικού Κινήματος. Την ίδια στιγμή αποτελεί και Ιστορική κατάκτηση της παράταξης μας, εφόσον αποτελούσε μόνιμη διεκδίκησή της.
Αποτελούσε θέση της Αριστεράς, πως η ίδρυση ενός δημόσιου εκπαιδευτικού ιδρύματος θα ενίσχυε την κρατική υπόσταση της Κύπρου, θα αναβάθμιζε την επιστημονική έρευνα, θα αποτελούσε φάρο πολιτιστικής ανάπτυξης την ίδια ώρα που θα συνιστούσε άλμα για το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας. Βασικό πρόταγμα του αγώνα για ίδρυση του Πανεπιστημίου αποτελούσε το ότι θα έδινε πρόσβαση σε περισσότερους νέους και νέες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και συγχρόνως θα επρόκειτο για ένα ίδρυμα με δικοινοτικό χαρακτήρα.
Φυσικά όμως, η ίδρυση του Πανεπιστημίου δεν αποτελούσε καθολικό αίτημα. Το μεγάλο εγχώριο κεφάλαιο δεν αντίκρυζε θετικά μια τέτοια εξέλιξη, εφόσον θα ακύρωνε την προοπτική μονοπώλησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Επιπλέον, άλλες συντηρητικές δυνάμεις ωρύονταν ότι η ίδρυση ενός Κυπριακού Πανεπιστημίου, πόσο μάλλον δικοινοτικού, θα απέκοπτε τους νέους από τον ‘‘Εθνικό κορμό’’ και την ‘‘Μητέρα Ελλάδα.’’
Το αποτύπωμα της Αριστεράς στη διαρκή εξέλιξη του Πανεπιστημίου Κύπρου μπορεί να εντοπιστεί από την δημιουργία Πανεπιστημιούπολης μέχρι την ίδρυση της Φιλοσοφικής και Ιατρικής Σχολής. Επίσης, ιδιαίτερα την πρώτη περίοδο, τα στελέχη της Προοδευτικής κλήθηκαν να αγρυπνούν για την ίδια την ασφάλεια του χώρου και της περιουσίας του Πανεπιστημίου.
Προοδευτική ως τμήμα της εΔΟΝ
Στο ενδιάμεσο των κοσμογονικών αυτών εξελίξεων, τόσο των πολιτικών που προέκυψαν από την πτώση όσο και των συνδικαλιστικών με την ίδρυση του ΠΑΝ.ΚΥΠ και των πρώτων ιδιωτικών κολλεγίων, στο 11ο συνέδριο της ΕΔΟΝ, το οποίο πραγματοποιήθηκε μεταξύ 27-29/11/1992, αποφασίστηκε η λειτουργία του φοιτητικού τμήματος της ΕΔΟΝ υπό την μορφή Επαρχιακής Οργάνωσης. Η Προοδευτική γίνεται και επίσημα το φοιτητικό τμήμα της ΕΔΟΝ. Έτσι, ως αναπόσπαστο πλέον Κομμάτι της Οργάνωσης, η Προοδευτική είναι πλέον σε θέση να χαράσσει κεντρική στρατηγική με νέα οργανωτικά περιθώρια. Ακριβώς η εξέλιξη αυτή αποτέλεσε και την αφετηρία ίδρυσης πολλών νέων Τοπικών Οργανώσεων.
Κατάκτηση της Κρατικής Φοιτητικής Χορηγείας
Άλλος εξαιρετικά σημαντικός σταθμός στην Ιστορία της Παράταξης αποτελεί η καθιέρωση της Φοιτητικής Χορηγίας, η οποία μετά από σκληρούς αγώνες, εν τέλει, καθιερώθηκε το 1996 πρώτα για τους φοιτητές του εξωτερικού και έπειτα από μια διετία και για τους φοιτητές της Κύπρου. Η Προοδευτική έβαλε πλάτες στην υπόθεση της ΚΦΧ, εφόσον η στάση των υπολοίπων παρατάξεων δεν ήταν η ίδια ούτε ως προς την φιλοσοφία, ούτε ως προς τον αγώνα για κατάκτηση της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα υπήρξε η ΦΠΚ Πρωτοπορία, εφόσον εκεί και όπου ήλεγχε φοιτητικές ενώσεις, εμπόδιζε τη συμμετοχή τους στις μαζικότατες κινητοποιήσεις της εποχής, καταδικάζοντας τες.
Η τελική νίκη του αγώνα των φοιτητών με μπροστάρη την Προοδευτική, έφερε σε θέση πολιτικής αμηχανίας τους πολιτικούς μας αντιπάλους, προσδίδοντάς νέο αέρα στην συνδικαλιστική πυγμή της Παράταξης.
Περίοδος 1990-2003
Μέσα στις ευρύτερες αυτές εξελίξεις, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και στο εσωτερικό του Κινήματος, η Προοδευτική κατάφερε να ανακάμψει. Την περίοδο εκείνη η παράταξη μας δραστηριοποιούνταν σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηνωμένο Βασίλειο, ΑΤΙ και στη συνέχεια της δεκαετίας σε Πανεπιστήμιο Κύπρου, Βουλγαρία και Ιωάννινα.
Η κατάσταση σε αυτούς του χώρους σπουδών, κατά κανόνα δεν ήταν θετική την περίοδο μετά την πτώση της ΕΣΣΔ. Συγκεκριμένα, στη Θεσσαλονίκη η Προοδευτική δεν κατείχε έδρα, το οίκημα ήταν κλειστό και δραστηριοποιούνταν μόνο πυρήνες. Στο ΑΤΙ, η παράταξη ήταν 3η δύναμη, ενώ ήταν 4η δύναμη στην Αθήνα.
Εν συνεχεία, η Παράταξη ενέσκηψε στην οργανωτική δουλειά αλλά την ίδια ώρα και στην έκδοση εντύπων και την ανάπτυξη πολιτιστικής δράσης. Ήταν εκείνη την περίοδο, της δεκαετίας του 90’, που καθιερώθηκε ο θεσμός της μπουάτ τις Τρίτες, τότε στο υπόγειο της ΠΕΟ 72 και έπειτα στο οίκημα του Ορφέα Λευκωσίας. Επίσης έλαβαν χώρο και μεγαλειώδης συναυλίες όπως π.χ. με τους ΠΥΞ ΛΑΞ.
Έτσι στα τέλη της δεκαετίας εκείνης οι διάφορες ριζικές αλλαγές που επιχειρήθηκαν επέφεραν σημαντικά ανοίγματα και έτσι η Προοδευτική άρχισε να γνωρίζει άνθιση και ανόδους παντού. Την ίδια περίοδο γίνονται οι πρώτες προσπάθειες οργάνωσης στα Ιδιωτικά Κολλέγια της εποχής, του International και Cyprus College. Προσπάθειες πραγματικά επίπονες και βασανιστικές, εφόσον τότε στους συγκεκριμένους χώρους σπουδών κυριαρχούσαν συγκεκριμένες ‘πολιτικές φατρίες’ τις οποίες οι φοιτητές αποκαλούσαν ‘τσογλάνια των κολλεγιαρχών’ λόγω τις αντιδραστικής τους δράσης στα πανεπιστήμια. Οι εν λόγω οργανώσεις χρησιμοποιούσαν το έμβλημα και την ονομασία της ΦΠΚ Πρωτοπορίας και επιβάλλονταν σε κάθε τι διαφορετικό με κάθε μέσο. Η δράση τους, κατέστη τόσο ακραία που μέχρι και η ίδια η Πρωτοπορία αναγκάστηκε να τους αποκηρύξει. Έτσι λοιπόν, οι Προοδευτικαρέοι της εποχής που επιχείρησαν τη δημιουργία της Προοδευτικής στους συγκεκριμένους χώρους βρέθηκαν πολλές φορές αντιμέτωποι με τη βία, τον τραμπουκισμό και το ξυλοφόρτωμα. Κοίταξαν το τέρας στα μάτια, και το νίκησαν. Ίδρυσαν τοπικές οργανώσεις, οι οποίες έμελλε να μεγαλουργήσουν.
Στο συνδικαλιστικό επίπεδο πλέον, η ιστορική Ένωση Κυπρίων Φοιτητών Σοβιετικής Ένωσης ατόνησε και εν συνεχεία έσβησε, ενώ αναπτύχθηκε η Συντονιστική Επιτροπή Φοιτητών Κύπρου, απότοκο της μαζικοποίησης του φοιτητικού Κινήματος εντός Κύπρου. Η ΣΕΚΦ, ανέπτυξε πολύπλευρη και δυναμική δράση με πανσπουδαστικές κινητοποιήσεις για σειρά ζητημάτων μέχρι και καταλήψεις στο ΑΤΙ. Η δράση αυτή της ΣΕΚΦ, οδήγησε στο να χάσει σημασία ο ρόλος της ΠΟΦΝΕ. Συγκεκριμένα, οι παλινωδίες των άλλων παρατάξεων εντός της ΠΟΦΝΕ- σε συνδυασμό με το ότι ατόνησε η δράση της, οδηγήθηκαν στο να υποτιμηθεί ο ρόλος της και να περάσει ταυτοτική κρίση. Σε κάθε περίπτωση, στις αρχές της δεκαετίες του 00’ η Προοδευτική κατόρθωσε να ελέγξει την ΣΕΚΦ και να διοχετεύσει την δράση της εντός της ΠΟΦΝΕ.
2004- ολοκλήρωση ενοποίησης του Φοιτητικού Κινήματος
Η πορεία αλλαγών στο Κυπριακό Φοιτητικό Κίνημα έμελλε να επιστεγαστεί με την ολοκλήρωση της ενοποίησης του Φοιτητικού Κινήματος -όπως αυτή έμεινε γνωστή- το 2004. Μια χρονιά Ιστορική, κατά την οποία συντελέστηκε ίσως η πιο μεγάλη, η πιο σπουδαία, η πιο βαθιά τομή για το Κυπριακό Φοιτητικό Κίνημα.
Τι εννοούμε όμως με τον όρο ενοποίηση του Φοιτητικού Κινήματος και σε ποια κατάσταση βρισκόταν η ΠΟΦΝΕ τα προηγούμενα χρόνια, πριν το Ιστορικό Συνέδριο του 2004;
Καταρχάς έχει ιδιαίτερη σημασία να σημειώσουμε πως κάθε εξέλιξη στον συνδικαλισμό αλλά και συνολικά η κατάσταση του Κινήματος, προϋποθέτουν την εξέταση της θέσης και της κατάστασης στην οποία βρίσκονται τα αντίστοιχα όργανα, πόσο μάλλον στην περίπτωση του Κυπριακού Φοιτητικού Κινήματος, όπου υπάρχει ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΟ όργανο εκπροσώπησης, εν αντιθέσει λόγου χάρη με το Ελληνικό Φοιτητικό Κίνημα.
Μέχρι πριν το 2004 η κατάσταση όσον αφορά την ΠΟΦΝΕ είχε ως εξής:
Το δευτεροβάθμιο όργανο των Κυπρίων, αναγνωριζόταν μόνο από τις παρατάξεις της Προοδευτικής, του Αγώνα και της Αναγέννησης. Η ΦΠΚ Πρωτοπορία, η παράταξη δηλαδή του Δημοκρατικού Συναγερμού, αρνείτο να αναγνωρίσει την ΠΟΦΝΕ για σειρά μικροπολιτικών λόγων: Προφανώς ενοχλούσε το ισχυρό δημοκρατικό ισοζύγιο εντός της ΠΟΦΝΕ, η ισχυρή θέση της Προοδευτικής σε αυτήν, το αγωνιστικό παρελθόν και παρόν της Ομοσπονδίας αλλά ταυτόχρονα και οι μακαριακές ρίζες της ΠΟΦΝΕ, την οποία αποκαλούσαν “ΑΚΕΛοκρατούμενη”. Ουσιαστικά, η στάση αυτής της Πρωτοπορίας συμπύκνωνε την ιδεολογική προσέγγιση της φιλελεύθερης δεξιάς τόσον όσον αφορά τον συνδικαλισμό, όσο και τα συνδικαλιστικά όργανα.
Απόρροια αυτής της κατάστασης ήταν η εξής: μέλη της ΠΟΦΝΕ μέχρι τότε ήταν οι Φοιτητικές Ενώσεις των Ανατολικών χωρών, από τον Ελληνικό χώρο οι Φοιτητικές Ενώσεις των Ιωαννίνων και της Πάτρας, ενώ από το εξωτερικό η ΕΦΕΚ Ηνωμένου Βασιλείου, όχι όμως σε σταθερή βάση εφόσον η συγκεκριμένη Φοιτητική Ένωση συμμετείχε και αποχωρούσε από την ΠΟΦΝΕ ανάλογα με τη σύνθεση της. Όσον αφορά τα Ακαδημαϊκά Ιδρύματα της Κύπρου, όπου φοιτούσαν πλέον οι μεγάλες μάζες των Φοιτητών, συμμετείχαν στην ΠΟΦΝΕ μονάχα το FREDERICK, το ΑΤΙ, το ΑΞΙΚ, το Δασικό Κολλέγιο και η σχολή Βλαδίμηρος Καυκαρίδης, με το Πανεπιστήμιο Κύπρου να βρίσκεται εκτός. Ταυτόχρονα εκτός ΠΟΦΝΕ βρίσκονταν οι πολυπληθείς φοιτητικές ενώσεις Αθήνας και Θεσσαλονίκης. Έτσι λοιπόν, παρά το ότι η ΠΟΦΝΕ απολάμβανε αναγνώριση από τους επίσημους φορείς της πολιτείας, το γεγονός ότι οι Φοιτητικές Ενώσεις που εκπροσωπούσαν τους περισσότερους Κύπριους φοιτητές ήταν εκτός, αποτελούσε γεγονός εξαιρετικά δυσλειτουργικό.
Με αυτά τα δεδομένα λοιπόν, είναι ξεκάθαρο πως η υπόθεση της ενότητας και της ολοκλήρωσης του Φοιτητικού Κινήματος παρέμενε ημιτελής. Το γεγονός αυτό επιφόρτιζε την Προοδευτική με την Ιστορική ευθύνη να συνεχίσει την προσπάθεια της ‘ολοκλήρωσης της ενοποίησης.
Πορεία προς το συνέδριο
Φυσικά το 31ο Συνέδριο δεν υπήρξε κεραυνός εν αιθρία. Εξού και του 2004 προηγήθηκαν και άλλοι σταθμοί οι οποίοι υποδείκνυαν τόσο την ανάγκη όσο και την ωρίμανσή της συγκεκριμένης πάλης. Ήδη από το 1996 στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, το οποίο είχε μετεξελιχθεί στο μεγαλύτερο ακαδημαϊκό ίδρυμα του φοιτητικού κινήματος, διεξήχθη με πρωτοβουλία της Προοδευτικής δημοψήφισμα για ένταξη της ΦΕ.ΠΑΝ στην ΠΟΦΝΕ, πρόταση η οποία οριακά απορρίφθηκε. Παρολαυτά το 1999, στην Ιστορική εκείνη Γενική Συνέλευση επιτυγχάνεται ταύτιση θέσεων της ΦΕ.ΠΑΝ με αυτές τις ΠΟΦΝΕ. Η ανάδειξη της Προοδευτικής σε πρώτη δύναμη στο Πανεπιστήμιο το 2003, υπήρξε καταλυτικός παράγοντας στην πορεία προς την ενοποίηση. Οι πανηγυρικές Γενικές Συνελεύσεις σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και ΠΑΝ.ΚΥΠ το 2003, με τις οποίες οι φοιτητές ενέκριναν την ένταξη των Φοιτητικών τους Ενώσεων στην ΠΟΦΕΝ, υπήρξε επίσης οι τελευταίοι σταθμοί αυτής της πορείας.
το συνέδριο
Αυτή η επίπονη λοιπόν πορεία κατέληξε στο 31ο Συνέδριο. Ένα συνέδριο που όπως περιγράφουν οι σύντροφοι πρωταγωνιστές της εποχής, ήταν “πολιτικά ηλεκτρισμένο”. Δύο ολότελα διαφορετικοί κόσμοι, βρίσκονταν στην ίδια αίθουσα. Ήταν η μέρα που ο αγωνιστικός φοιτητικός συνδικαλισμός, άνοιξε τις πόρτες του στις δυνάμεις της αδράνειας και του συμβιβασμού, μόνο και μόνο για χάρη της περαιτέρω ενίσχυσης του οργανωμένου κινήματος και του επίσημου οργάνου εκπροσώπησής των φοιτητών. Ταυτόχρονα, την ημέρα εκείνη η Προοδευτική κατάφερε ακόμα κάτι, εξίσου σημαντικό: Να διαφυλάξει την ονομασία της ΠΟΦΝΕ-ΠΟΦΕΝ αλλά και την Ιστορία της την οποία κάποιοι επιδίωκαν να διαγράψουν εν μια νυκτί. Είναι σημαντικό να κατανοηθεί πως στην ΠΟΦΝΕ την περίοδο εκείνη, δεν εντάχθηκε η όποια παράταξη, αλλά οι Φοιτητικές Ενώσεις που απουσίαζαν.
2005-2008
Νεο Περιβάλλον και συνδικαλιστικά αιτήματα
Η ολοκλήρωση της ενοποίησης το 2004, συνέβαλε στην δημιουργία ενός νέου περιβάλλοντος όσον αφορά τόσο τον φοιτητικό συνδικαλισμό όσο και την ίδια την παράταξη. Η Προοδευτική άρχισε να προβάλει όλο και πιο έντονα αιτήματα εντός των Πανεπιστημίων. Ταυτόχρονα η κεντρική συνδικαλιστική ατζέντα διαρθρώθηκε ως εξής:
Α) Μείωση του ορίου συνταξιοδότησης
Β) Μείωση των κλιμάκων αποδοχής στη δημόσια Υπηρεσία
Γ) Καθιέρωση της κρατικής χορηγίας για όλους τους φοιτητές
Αιτήματα πίσω από τα οποία στοιχήθηκαν μεγάλες μάζες των φοιτητών και αποδείκνυαν το πως η Προοδευτική συνέδεε τουςαγώνες εντός των Πανεπιστημίων με τους ευρύτερους κοινωνικούς αγώνες.
Ταυτόχρονα την εποχή εκείνη έλαβε χώρο η μετεξέλιξη των Ιδιωτικών Κολλεγίων σε Ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Στο νέο πεδίο αυτό η Προοδευτική ανέπτυξε την ακόλουθη δράση:
Α) Η Προοδευτική στάθηκε εμπόδιο στην προσπάθεια των ιδιωτών να κερδοσκοπήσουν και να έχουν υπερκέρδη εις βάρος των φοιτητών.
Β) Επιπλέον, υποστήριξε την μετατροπή των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων σε Μη κερδοσκοπικά Ιδρύματα, βασισμένα στη λογική της επανεπένδυσης.
Γ) Μπήκε μπροστάρης ούτως ώστε η ΠΟΦΝΕ-ΠΟΦΕΝ να διοργανώσει τεράστιες κινητοποιήσεις και αγώνες ενάντια στην αύξηση των διδάκτρων.
Δ) Σημείωσε νίκες, ξεσκεπάζοντας φαινόμενα αισχροκέρδειας των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων εις βάρος των φοιτητών και εξαναγκάζοντας τα μέχρι και να επιστρέψουν χρήματα.
η Προοδευτική στο πλάι του ελληνικου φοιτητικού κινήματος
Την περίοδο εκείνη η νεοφιλελεύθερη Ελληνική Κυβέρνηση αξίωνε την κατάργηση του άρθρου 16 του Συντάγματος, το οποίο προνοεί ύπαρξη μονάχα Κρατικών Πανεπιστημίων την ίδια στιγμή που προωθούσε νόμο πλαίσιο το οποίο άνοιγε το δρόμο για ιδιωτικοποίηση των Ελληνικών Πανεπιστημίων.
Η αντίδραση του Ελληνικού Φοιτητικού Κινήματος υπήρξε μεγαλειώδης. Καταλήψεις, πορείες, ψηφίσματα και συλλαλητήρια συγκλόνισαν την Ελλάδα την εποχή εκείνη. Η Προοδευτική και τα στελέχη της συμμετείχαν συντεταγμένα στον αγώνα αυτό και παράσερναν τον αγώνα αυτό και όσες φοιτητικές ενώσεις ελέγχαμε.
Πορεία προς τις προεδρικές εκλογές του 2008
Μεγάλες διαφοροποιήσεις καταγράφονταν εντός της Κυπριακής Κοινωνίας:
1. Η σκιά του σχεδίου Αναν πλανάτο ακόμα πάνω από το Κυπριακό Πολιτικό Στερέωμα.
2. Οι δυνάμεις της Λύσης αναζητούσαν διέξοδο όσον αφορά το τέλμα στο οποίο είχε υποπέσει το Κυπριακό ολοένα και πιο έντονα.
3. Η εμπιστοσύνη του Λαού προς το ΑΚΕΛ είχε σταθεροποιηθεί και μεγάλη μάζα της κοινωνίας το
αντιλαμβανόταν ως την μόνη καθαρή και αξιόπιστη δύναμη αποτινάσσοντας τα φοβικά σύνδρομα άλλων εποχών.
Μέσα στο πλαίσιο αυτό, η Εκλογική Συνδιάσκεψης της 8ης Ιουλίου το 2007 αποφάσισε πως οι συνθήκες είχαν ωριμάσει ούτως ώστε το ΑΚΕΛ να κατέλθει για πρώτη φορά στις εκλογές με δικό του υποψήφιο και συγκεκριμένα τον Γ.Γ του κόμματος, συν. Δημήτρη Χριστόφια. Η απόφαση αυτή συντάραξε συθέμελα την Κυπριακή Κοινωνία, εφόσον μέχρι τότε επικρατούσε μια στρεβλή αντίληψη ότι οι κομμουνιστές του ΑΚΕΛ, ‘απαγορευόταν’ να διεκδικήσουν το αξίωμα της Προεδρίας. Εξού και η χαρακτηριστική φράση του ίδιου του Δημήτρη Χριστόφια, πως η διεκδίκηση της προεδρίας δεν αποτελεί ‘προπατορικό αμάρτημα’ αλλά το δημοκρατικό δικαίωμα που το κόμμα επάξια κέρδισε με τους αγώνες και τις θυσίες του.
Έτσι, λοιπόν, ολόκληρο το Λαϊκό Κίνημα και η Αριστερά ρίχτηκαν σε μια άνευ προηγουμένου πάλη. Μέσα σε
αυτή, η συνεισφορά της Προοδευτικής είχε εξέχουσα θέση. Ανέλαβε εξ’ ολοκλήρου την κάθοδο ψηφοφόρων από το εξωτερικό μαζί με την ΕΔΟΝ, ενώ όργωσε δρόμους και πανεπιστήμια στην μάχη αυτή των συνειδήσεων. Τέτοιες ήταν οι δυνάμεις της Προοδευτικής που ανέλαβε ακόμα υπό την ευθύνη της ολόκληρες περιφέρειες εντός της αστικής Λευκωσίας.
Οι δυνάμεις που είχαν απελευθερωθεί ήταν τεράστιες και τίποτα δεν μπορούσε να εμποδίσει τη
διαφαινόμενη εξέλιξη της εκλογής του Δ. Χριστόφια.
2008-2013
Από την 28η Φεβρουαρίου, η Κύπρος είχε για πρώτη φορά Κομμουνιστή πρόεδρο
και κυβέρνηση με αριστερό πρόσημο. Αυτό φυσιολογικά είχε θετικό αντίκτυπο στη
δημόσια εκπαίδευση και τα πανεπιστήμια. Οι προϋπολογισμοί για την εκπαίδευση,
τόσο την δευτεροβάθμια όσο και την τριτοβάθμια, γνωρίζουν πρωτόγνωρη αύξηση,
την ίδια ώρα που ακόμα ένα πάγιο αίτημα της Προοδευτικής, το φοιτητικό Πακέτο
καθιερώθηκε από την κυβέρνηση. Φυσικά, η Προοδευτική όχι μόνο δεν επαναπαύθηκε
αλλά συνέχισε ακόμα πιο έντονα να προβάλλει αιτήματα και διεκδικήσεις τόσο προς
το ΥΠΠΑΝ όσο και στο εσωτερικό των Πανεπιστημίων αλλά και των Φ. Ενώσεων.